کم خونی وآهن

آهن یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین مواد مغذی در بدن ماست ، زیرا در کارهای زیاد ازجمله نگهداری و انتقال اکسیژن در سلول‌های قرمز نقش دارد . همچنین آهن برای تولید سلول‌های جدید ، آمینواسیدها ، هورمون و انتقال‌دهنده‌های عصبی ضروری است .

کمبود آهن یک مشکل شایع است و ممکن است با عوارضی مانند : خواب‌آلودگی مزمن ، بی‌تفاوتی ، احساس ضعف و سرما خود را نشان دهد .

اگر به‌اندازه کافی آهن مصرف نمی‌کنید ، روش‌های آسان زیادی وجود دارند که می‌توانید آهن مصرفی خود را افزایش داده و بدنی سالم وسبک زندگی خوبی داشته باشید .

مواد غذایی غنی از آهن

گوشت قرمز کم‌چرب استفاده کنید . گوشت قرمز بزرگ‌ترین منبع غذایی آهن با جذب راحت است . مخصوصاً گوشت ارگان مانند جگر ، سرشار از آهن است . البته نگرانی برای گیاهخواران وجود ندارد و بسیاری از گزینه‌های گیاهی وجود دارند که به آن‌ها اشاره می‌کنیم .

آهن گوشت به‌عنوان آهن هِم شناخته شده ، یعنی از هموگلوبین داخل بافت حیوانات حاصل می‌شود . این نوع آهن جذب بسیار راحتی نسبت به منابع گیاهی آهن داشته که با نرخ ۳۰% جذب می‌شود .

آهن در چربی وجود ندارد ، بنابراین بهتر است نوع کم‌چرب گوشت را مصرف کنید .

گوشت گاو کباب شده دارای ۳٫۲ میلی‌گرم آهن به ازای هر ۸۵ گرم است و گوشت چرخ‌کرده دارای ۲٫۲ میلی‌گرم آهن به ازای هر ۸۵ گرم است .

غذاهای دریایی غنی از آهن را انتخاب کنید . به‌طورکلی ، غذاهای دریایی منبع اصلی آهن مانند گوشت قرمز نیستند ، بااین‌حال بعضی از آن‌ها دارای آهن بالایی هستند .

میگو و ساردین ( ۲٫۵ گرم به ازای هر ۸۵ گرم ) منابع خوبی از آهن هستند . ماهی آزاد و تن مقدار کمتری آهن‌دارند ، اما اسیدهای چرب امگا۳ نیز دارند که برای بدن مفیدند .

از طیور ( مرغ و بوقلمون ) کمک بگیرید . این نوع گوشت‌های سفید دارای مقداری آهن هِم هستند ، البته به‌اندازه گوشت قرمز نیست و از غذاهای دریایی نیز بیشتر نیست .

بوقلمون یک گزینه خوب است و می‌تواند مقدار آهن بیشتری نسبت به مرغ و ژامبون برای شما فراهم کند .

اگر از جگر یا دیگر گوشت‌ ارگان‌های بدن حیوانات خوشتان می‌آید ، خوش‌شانس هستید و می‌توانید مقدار قابل‌توجهی آهن استفاده کنید .

جگر دارای ۵٫۲ تا ۹٫۹ میلی‌گرم آهن به ازای هر ۸۵ گرم و اردک ۲٫۳ گرم آهن به ازای هر نصف پیمانه است .

غلات بیشتری مصرف کنید . یکی از منابع آهن غیر هِم ( نبودن در هموگلوبین ) غلات ( همچنین لوبیا ، آجیل ، میوه ، سبزیجات ) است که البته به‌خوبی آهن هِم جذب نمی‌شوند . معمولاً این نوع آهن با نرخ ۱۰% جذب می‌شود و در مقابل آهن هِم که ۳۰% است ، مقدار کمتری است . این مقدار باید به مصرف کلی شما کمک کند ، نه اینکه بخواهد کل مصرف آهن شمارا تشکیل دهد .

تقریباً تمامی انواع نان‌ها ، غلات صبحانه و هر چیزی که از غلات تهیه‌شده باشد دارای آهن است . بااین‌حال نان و غلات صبحانه غنی‌شده با آهن بهترین انتخاب برای شما هستند که می‌خواهید مصرف آهن را افزایش دهید .

غلات صبحانه خشک غنی‌شده دارای ۱٫۸ تا ۲۱٫۱ میلی‌گرم آهن است .

کسانیکه که گیاهخوارند یا به دنبال منابع گیاهی آهن هستند چه‌کار کنند ؟

اگر گوشت مصرف نمی‌کنید ، می‌توانید آهن را با استفاده از منابع گیاهی مانند : لوبیا ، آجیل و سبزیجات به دست بی‌آورید و همچنین از دیگر ویتامین‌ها ، موادمعدنی و مواد مغذی موجود در آن‌ها نیز بهره ببرید .

پروتئین‌هایی مانند سویا ، عدس ، لوبیا قرمز و نخود از منابع آهن غیر هِم هستند ، بنابراین اگر گوشت نمی‌خورید ، مصرف برگر توفو می‌تواند به شما کمک کند .

بعضی از منابع آهن :

۱ – سبزیجات برگ‌دار بارنگ تیره مانند اسفناج و کلم‌برگ

۲ – میوه‌های خشک‌شده مانند : زردآلو ، آلو و انجیر

۳ – آجیل و تخمه مانند : بادام‌زمینی و تخمه‌کدو

۴ – سیب‌زمینی و برنج

عدس پخته‌شده ۳٫۳ میلی‌گرم آهن به ازای هر نصف پیمانه ، اسفناج پخته ۳٫۲ میلی‌گرم به ازای هر نصف پیمانه و تخمه آفتابگردان بوداده ۵٫۲ میلی‌گرم به ازای هر ۳۰ گرم ، آهن دارند .

بالا بردن آهن مصرفی

آهن را به همراه ویتامین C مصرف کنید . سعی کنید میوه‌جات و سبزیجات دارای ویتامین C را با آهن مصرف کنید ، زیرا ویتامین C نرخ جذب آهن را افزایش می‌دهد ، بنابراین مصرف باهم آن‌ها فواید آن‌ها را بالا می‌برد .

وقتی حرف از ویتامین C به وسط می‌آید ، پرتغال در ذهن ما نقش می‌بندد . بهترین منابع ویتامین C مرکبات هستند ، اما دیگر میوه‌ها و سبزیجات مانند : انبه ، گواوا ، فلفل ، کلم بروکلی و سیب‌زمینی شیرین نیز دارای ویتامین C هستند .

مصرف هم‌زمان این ماده برای گیاهخوارانی که آهن غیر هِم مصرف می‌کنند بسیار مهم است . ترکیب غلات صبحانه با توت‌فرنگی یا عدسی با گوجه می‌تواند کمک‌کننده باشد .

منع‌کننده‌های جذب آهن را حذف کنید . درحالی‌که غذاهای غنی از ویتامین C می‌توانند به بدن شما در جهت جذب آهن کمک کنند ، بعضی از مواد غذایی نیز می‌توانند برعکس این کار را انجام دهند .

محصولات لبنی حاوی آهن هستند ، اما کلسیم موجود در آن‌ها می‌تواند جذب بدن را کاهش دهد . معمولاً گفته می‌شود که مکمل‌های آهن را با لبنیات نخورید ، به دلیل مشابه بهتر است لبنیات را با مواد غذایی غنی از آهن نیز میل نکنید .

پلی فنل‌های موجود در قهوه و چای در زمانی که به مقدار قابل‌توجهی باشند ، می‌توانند مانع جذب شوند ، بنابراین این نوشیدنی‌ها را زیاد مصرف نکنید .

پروتئین تخم‌مرغ یکی دیگر از منع‌کننده‌های جذب است ، همچنین مواد غذایی حاوی موادمعدنی مانند زینک و فسفر همانند کلسیم می‌توانند برای جذب با آهن رقابت کنند .

در ماهی‌تابه و قابلمه آهنی آشپزی کنید . مخصوصاً درزمانی که با حرارت بالا آشپزی می‌کنید ، مقدار قابل‌توجهی آهن می‌تواند به داخل غذای شما منتقل شود . این اتفاق درزمانی که مواد غذایی اسیدی مانند سس گوجه را طبخ می‌کنید می‌تواند تأثیرگذارتر باشد .

در صورت نیاز از مکمل آهن استفاده کنید . با پزشک متخصص در مورد بهترین مکمل موجود نسبت به وضعیت خود مشورت کنید . خانم‌های باردار به دلیل افزایش تقاضای بدن و نیاز به آهن توسط جنین ، به‌احتمال‌زیاد بیشتر تمایل به مصرف مکمل آهن‌ دارند . ممکن است آهن در ویتامین‌های مخصوص بارداری موجود باشد یا اینکه باید به‌صورت جداگانه تهیه و مصرف شود .

بیش‌ازحد آهن مصرف نکنید . به‌طورکلی ، شما باید به دنبال دریافت آهن به‌اندازه کافی باشید تا مصرف بیش‌ازاندازه آن ، مصرف بسیار زیاد آهن نیز می‌تواند مشکلاتی را برای بدن به وجود بی‌آورد .

وجود آهن بیش‌ازحد در خون بیماری هموکروماتوز نامیده می‌شود که علائمی مشابه مصرف بیش‌ازحد آهن دارد . بیماری هموکروماتوز معمولاً یک مشکل ژنتیکی است اما ممکن است به دلیل مصرف آهن زیاد توسط مکمل نیز زیادی آهن به وجود بیاید .

توجه کنید که بسیاری از مکمل‌های آهن دارای مقدار بیشتر از نیاز روزانه به آهن را دارا هستند . اگر شما مکمل آهن را به همراه مولتی‌ویتامین دارای آهن میل کنید ، خود را در ریسک مصرف زیاد آهن قرار می‌دهید .

بسیار بعید به نظر میرسد که فقط از طریق غذا خوردن بتوانید مقدار زیادی آهن مصرف کنید ، بنابراین به دلیل ترس از مصرف آهن زیاد ، خوردن جگر را کنار نگذارید .

مقدار مناسب مصرف آهن

آهن در بدن چه‌کاری انجام می‌دهد ؟

آهن یک ماده معدنی است که در تک‌تک سلول‌های بدن حضور دارد ، بنابراین برای عملکرد و سلامتی بدن ضروری است .

به‌عنوان بخشی از هموگلوبین پروتئین ، آهن به حمل اکسیژن در بدن کمک می‌کند . همچنین کلید ترکیب‌کننده آنزیم‌هایی است که به هضم غذا و عملکردهای بی‌شمار دیگری در بدن کمک می‌کند .

به‌صورت ساده : آهن در همه جای بدن هست و در همه جای بدن موردنیاز است .

چه مقدار آهن نیاز داریم ؟

همیشه به میزان مصرف پیشنهادشده ( RDA ) دقت کنید و بیشتر از آن مصرف نکنید . مقدار موردنیاز بدن به آهن با توجه به جنسیت و سن مشخص شده و به‌صورت کلی شامل موارد زیر می‌شود :

کودکان بین ۷ ماه تا ۸ سال ، ۱۱ میلی‌گرم آهن در روز آهن نیاز دارند ، بر اساس سن .

نوجوانان بین ۹ تا ۱۸ سال نیاز به ۸ تا ۱۵ میلی‌گرم در روز آهن دارند ، بر اساس سن و جنسیت .

آقایان ۱۹ سال به بالا روزانه ۹ میلی‌گرم آهن نیاز دارند .

خانم‌ها ۱۵ تا ۵۰ سال ، روزانه ۱۸ میلی‌گرم و بعدازآن ۸ میلی‌گرم . خانم‌های باردار روزانه ۲۷ میلی‌گرم آهن نیاز دارند .

نشانه‌های کمبود و فقر آهن چیست و باعث چه چیزی می‌شود ؟

کمبود آهن شایع‌ترین کمبود در میان مواد مغذی در انسان است و می‌تواند باعث کم‌خونی شده که روی ارگان‌های بدن تأثیر می‌گذارد .

علائم کمبود آهن :

• خستگی
• اختلالات روانی در بزرگسالان
• زایمان زودرس
• نقص در نوزادان

کمبود آهن عموماً هنگامی‌که بدن رشد سریعی دارد ( مانند بارداری و دوران کودکی ) یا هنگامی خون از دست می‌رود ( مانند قاعدگی و خونریزی داخلی ) رخ می‌دهد .

پیگیری میزان آهن را انجام دهید . همیشه از مقدار مواد مغذی موجود در مواد غذایی اطلاع پیدا کنید تا میزان آهن موردنیاز خود را محاسبه و تأمین کنید . همیشه میزان مصرف خود را با RDA هماهنگ نگه‌دارید .

اگر مستعد کمبود آهن هستید یا علائمی مانند خستگی و بی‌تفاوتی دارید ، می‌توانید با یک آزمایش خون ساده از کمبود آهن و کم‌خونی مطمئن شوید . کم بودن سلول‌های قرمز خون می‌تواند ناشی از کمبود آهن باشد .

انجام آزمایش خون به‌صورت منظم ، می‌تواند نشان دهد که مکمل آهن برای شما مؤثر بوده یا خیر و به تنظیم دز مصرفی نیز کمک می‌کند .

سرماخوردگی و نقش تغذیه

سرماخوردگی و نقش تغذیه

تمام سلول های بدن برای فعالیت نیازمند اکسیژن هستند. این گاز از طریق دستگاه تنفسی و گردش خون به بدن می رسد و دی اکسیدکربن که محصول زائد فعل و انفعالات در بدن است نیز به وسیله همین دستگاه ها از بدن خارج می شود. اکسیژن از طریق دیواره ریه ها به درون سرخرگ ها انتشار می یابد تا در سراسر بدن انتقال پیدا کند. دی اکسیدکربن نیز برای خروج از بدن، از طریق سیاهرگ ها به درون ریه ها منتشر می شود و وارد هوای بازدم می شود.

سلامتی مجاری تنفسی وابسته به دریافت هوای فاقد میکرب و آلودگی است. بیش از 200 نوع ویروس شناخته شده که بر دستگاه تنفسی فوقانی اثر می کنند و سبب سرماخوردگی می شوند. در اغلب موارد، سرماخوردگی ها خفیف بوده و به طور معمول در طی یک هفته بهبود می یابند.

 سرماخوردگی معمولی با حساسیت ( آلرژی ) و آنفلوانزا متفاوت است. آنفلوانزا ( INFLUENZA ) نامی است که به عفونت ویروسی بسیار شدید نسبت داده می شود و این عفونت نیز بر دستگاه تنفسی فوقانی تأثیر می گذارد. نام آنفلوانزا از این باور قدیمی منشأ می گیرد که این بیماری را ناشی از تأثیرات ماوراءالطبیعه می دانسته اند.

علایم سرماخوردگی به طور معمول دو تا سه روز پس از ورود ویروس به بدن ظاهر می شود. شایع ترین علائم شامل : گلودرد، گرفتگی بینی، آب ریزش بینی، سرفه، عطسه و درد در قسمت های دست و پا است. خستگی، ریزش آب از چشم ها و اشکال در خوابیدن نیز ممکن است رخ دهد.

در صورتی که علائم، بیش از یک هفته باقی بمانند و با سردرد شدید ، ضعف ، از دست دادن اشتها و تشنگی همراه شوند، احتمال این که بیماری به علت ویروس آنفلوانزا باشد بیشتر است. بروز تب نیز به طور معمول شایع است. باید توجه کرد که در موارد عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی، علت بیماری را نمی توان برطرف کرد و فقط درمان علائم امکان پذیر است.

به هنگام سرماخوردگی استراحت زیاد، مصرف فراوان مایعات و قرقره کردن آب نمک ولرم به بهبود علائم کمک می کند. مصرف قرص های مسکن به رفع سردرد و کاهش تب کمک می کنند. تنها در مواردی که به دنبال عفونت ویروسی، عفونت باکتریایی نیز بروز می کند، آنتی بیوتیک ها مفید واقع می شوند. گیاهان دارویی مفیدی نیز برای درمان سرماخوردگی وجود دارند.

کودکان ، سالمندان، زنان باردار و افراد دچار بیماری هایی از قبیل دیابت و بیماری های کلیوی به توصیه های پزشکی بیشتری نیاز دارند. گاهی اوقات برای افراد سالمند، به منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت، استفاده از واکسن توصیه می شود. برای جلوگیری و درمان سرماخوردگی روش های مختلفی وجود دارد که ما در اینجا به جنبه تغذیه ای آن می پردازیم.

چه غذاهایی برای سرماخوردگی مفید هستند؟

 

برای این که سیستم ایمنی بدن به بهترین نحو به وظیفه اش که مبارزه علیه ویروس های سرماخوردگی و آنفلوانزا است، عمل کند باید مواد مغذی حیاتی را دریافت کند. مکمل های تغذیه ای مفیدی نیز برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی توصیه شده است.

مواد غذایی مفید برای درمان سرماخوردگی شامل موارد زیر است :

 

- ویتامین C ؛ منابع غذایی اصلی تأمین کننده ویتامین C شامل : مرکبات ( پرتقال ، گریپ فروت، انواع لیمو و نارنگی )، انواع توت، گوجه فرنگی ، فلفل دلمه ای ، توت فرنگی ، سیب زمینی و سبزیجات برگ سبز از قبیل انواع کلم. دریافت زیاد و منظم ویتامین C به کاهش بروز، شدت و طول مدت سرماخوردگی کمک می کند.

- غلات سبوس دار و حبوبات؛ منابع غذایی مناسب یکی از ویتامین های گروه B به نام پانتوتنیک اسید هستند. کمبود پانتوتنیک اسید، سبب بروز عفونت های مکرر دستگاه تنفسی فوقانی می شود.

- سیر دارای آهن، روی و آلیسین (ALICIN ) است که سبب تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر عفونت های ویروسی می شود.

- ماهی قباد، قزل آلا، ساردین و ماهی های روغنی منبع غنی اسیدهای چرب اُمگا- 3 هستند. همچنین تخم کتان، تخمه کدو حلوایی و روغن شاه دانه نیز از دیگر منابع خوب اُمگا- 3 هستند.

- دانه کنجد، تخمه کدو حلوایی و آفتاب گردان منابع غنی اسیدهای چرب اُمگا-6 هستند. این اسیدهای چرب به سلول های دستگاه تنفسی در مبارزه علیه عفونت های سرماخوردگی کمک می کنند.

- جگر، انواع ماهی از جمله قزل آلا، قباد و شاه ماهی، کره و تخم مرغ منابع ویتامین A هستند. هویج ، انبه ، سیب زمینی، زردآلو ، کدو حلوایی و سبزیجات سبز تیره نیز تأمین کننده بتاکاروتن هستند که در بدن به ویتامین A تبدیل می شوند. عفونت های مکرر تنفسی در کودکان با کاهش ذخائر ویتامین A مرتبط است. یک رژیم غذایی متنوع که دارای این مواد غذایی باشد، مواد لازم برای یک کودک در حال رشد را تأمین می کند.

- تخم مرغ ، ماهی، مرغ، گوشت قرمز بدون چربی، لبنیات ، حبوبات، مغزها، دانه ها و غلات سبوس دار تأمین کننده پروتئین هستند. کمبود دریافت پروتئین خطر ابتلا به عفونت را افزایش می دهد.

- گوشت، شیر، غلات و حبوبات تأمین کننده ویتامین های B6 و پانتوتنیک اسید هستند که برای تأمین سلامتی سیستم ایمنی از اهمیت بسیاری برخوردارند.

- غلات صبحانه ( برشتوک )، نان و عصاره مخمر تأمین کننده اسید فولیک هستند که برای سلامتی و تقویت سیستم ایمنی ضروری است. به علاوه چغندر، لوبیا چشم بلبلی و انواع کلم منابع مناسبی از فولات ( اسید فولیک ) هستند.

- گوشت های قرمز بدون چربی و غلات سبوس دار حاوی روی هستند. سایر منابع غذایی حاوی روی شامل : جوانه گندم ، آجیل ، بادام زمینی، گردو، جگر ، مرغ ، بوقلمون، ماهی، میگو، تخم مرغ ، لوبیا خشک ، شیر و لبنیات است. روی یک ماده معدنی مورد نیاز برای سیستم ایمنی است.

در سرماخوردگی از چه غذاهایی پرهیز کنیم؟

 

غذاهای آماده ی بسته بندی شده و کنسروها از لحاظ ویتامین ها و موادمعدنی فقیر هستند. بنابراین به جای مصرف این نوع غذاها از انواع میوه و سبزیجات تازه، ماهی، غلات، مغزها و دانه ها استفاده کنید.

 

* چند نکته :

 

- ارتباط بین مصرف قرص های ویتامین C و سرماخوردگی به طور وسیعی مورد مطالعه قرار گرفته است. تحقیقات نشان داده ، این قرص ها که روزانه 500 تا 1000 میلی گرم ویتامین C را برای بدن تامین می کنند، نمی توانند از عفونت پیشگیری کنند، در حالی که به کاهش شدت و احتمالاً طول مدت سرماخوردگی کمک می کنند.

در برخی موارد با دریافت 1000 میلی گرم مکمل ویتامین C در روز طی یک دوره طولانی، علائم به میزان 15 درصد کاهش یافت. ویتامین C باعث افزایش سطح اینترفرون در بدن می شود که این ماده با عفونت ها مبارزه می کند. همچنین ویتامین C از جمله آنتی اکسیدان هایی است که به حفاظت از پوشش داخلی مجاری تنفسی در برابر انواع عفونت کمک می کند.

- مصرف مکمل ریزمغذی های خاص شامل 20 میلی گرم روی ، 100 میکروگرم سلنیوم ، 120 میلی گرم ویتامین C ، 15 میلی گرم ویتامین E و 6 میلی گرم بتاکاروتن در مطالعات مختلف سبب کاهش بروز عفونت های تنفسی در سالمندان طی درمان های طولانی مدت شده اند.

- در بررسی های بالینی مختلف نشان داده شده است که قرص های مکیدنی " روی" سبب بهبود علائم سرماخوردگی می شوند. البته بعضی مطالعات نیز نشان داده که این قرص ها هیچ اثری بر علائم سرماخوردگی ندارند. به علاوه باید توجه کرد که دریافت روی به میزان بیش از 150 میلی گرم در روز می تواند امکان ابتلا به عفونت را افزایش دهد. بنابراین قبل از اقدام به هر نوع درمانی، باید تحت نظر پزشک باشید و به توصیه های او عمل کنید.

- قرص سیر یا کپسول های حاوی عصاره سیر ممکن است به پیشگیری از سرماخوردگی کمک کند. علت این تأثیر خواص ضد ویروسی رنگدانه گیاهی " آلیسین " است.

- استفاده از بُخور به رفع گرفتگی بینی کمک می کند. برای این کار، برای 10 دقیقه سرتان را روی بخارات یک ظرف آب در حال جوشیدن بگیرید. بهتر است دستمال یا حوله ای را روی سر بگذارید و این عمل را سه بار در روز تکرار کنید. می توانید مقداری روغن مِنتول ( MENTHOL ) یا عصاره اوکالیپتوس به آب در حال تبخیر اضافه کنید تا عمل تنفس را تسهیل کند.

- مایعات فراوانی مصرف کنید. در طول حملات شدید آنفلوانزا، بهتر است از مایعات مقوی و مغذی مثل انواع سوپ و آش در وعده غذایی اصلی استفاده کنید. البته به شرطی که دارای انواع موادمغذی به مقدار متعادل و متناسب باشد.

- تا جایی که می توانید بخوابید و استراحت کنید. سیستم ایمنی برای تجدید قوا به استراحت نیاز دارد. عدم توجه به علائم یک عفونت ویروسی و کار و فعالیت شدید در حین بیماری، مدت بیماری را طولانی تر می سازد.